अर्धचंद्र आकाराचे चंद्रवल्ली गुंफा मंदिर
हे मंदिर अंकली मठ या नावानेही ओळखले जाते - अंकलगी (बेळगाव) येथील संत येथे ध्यानासाठी आले होते. हे गुंफा मंदिर दोन महाकाय मोनोलिथिक खडकांमध्ये स्थित अर्धचंद्र आकाराचे आहे. चित्रदुर्गापासून सुमारे तीन किमी आहे. गुहेच्या मंदिराचे महत्त्व वाढवणारा तलाव आहे. तलावाच्या सभोवतालचे जंगल हे पक्षी निरीक्षणासाठी उत्तम ठिकाण आहे.
चंद्रवल्ली येथे भैरवेश्वर मंदिरात प्रथम कन्नड वंशाचे संस्थापक कदंब मयुरशर्मा (३४५) यांचा शिलालेख सापडला आहे.चंद्रवल्ली हे पूर्व-ऐतिहासिक पुरातत्व स्थळ आहे, इतिहासकारांना पूर्व-ऐतिहासिक आणि शतावाहन कालखंडातील पेंट केलेली मातीची भांडी आणि नाणी सापडली आणि लोहयुगात मानवी वस्ती अस्तित्वात असल्याचे आढळले. १९०९ मध्ये बीएल राईस, आर नरसिंहाचार आणि आर शमशास्त्री यांनी चंद्रवल्ली येथे उत्खनन कार्य केले. १९२९ दरम्यान एम एच कृष्णा यांनी महत्त्वपूर्ण योगदान दिले.
उत्खननादरम्यान मेगालिथिक आणि सातवाहन हे दोन वेगळे कालखंड लक्षात आले. चंद्रवल्ली येथे लोहयुगापासून वस्ती असल्याचे आढळून आले. जवळच्या टेकड्यांमध्ये सापडलेले शिलालेख हे चालुक्य आणि होयसाळ काळातील होते, त्यातील एक कदंब राजवंशाचा संस्थापक राजा मयुराशर्मा याच्या मालकीचा होता.
उत्खनन केलेल्या जागेचे एकूण मोजमाप ७३० मीटर × ७३० मीटर होते आणि साइटच्या सर्वसाधारण मांडणीमध्ये विटांच्या भिंती, आच्छादित दगडी नाले, लाल-बजरी रॅम केलेले मजले आणि विटांनी बनविलेल्या फायरप्लेससह एक गृहनिर्माण संकुल समाविष्ट होते. इथे शवागाराचे ठिकाणही सापडले. सापडलेल्या मातीच्या भांड्यात मेगॅलिथिक भांडी, रसेट रंगीत वॉश (रसेट-कोटेड पेंटेड वेअर), लाल आणि काळ्या रंगाची भांडी तसेच रुलेट वेअर यांचा समावेश होता. या वस्तूंवरील चित्रे रेखीय आणि भौमितिक होती आणि त्यात क्रिस-क्रॉस, ठिपकेदार रेषा, हॅच्ड त्रिकोण आणि इतर नमुने यांचा समावेश होता. या वस्तूंचे आकार फनेल-आकाराचे झाकण असलेली भांडी, कॅरिनेटेड वाटी , तीन पायांची भांडी आणि इतर प्रकार होते.
म्हैसूरचा कृष्णराजा वोडेयार तिसरा, विजयनगरचा कृष्णदेवराय, विविध सातवाहन राजे आणि होयसाळ राज्याचे विराराय या भारतीय राजांची नाणी सापडली. सापडलेल्या परदेशी नाण्यांमध्ये ऑगस्टस सीझरची देनारी आणि चिनी हान वंशाचा सम्राट वू तिची नाणी होती. ऐतिहासिक सेटलमेंटच्या मूल्यांकनामुळे प्राचीन रोमन जगाशी व्यावसायिक संपर्क अस्तित्वात असल्याचा मनोरंजक शोधही लागला.
सापडलेल्या इतर वस्तूंमध्ये निओलिथ, त्यात एक सांगाडा असलेली पुटी, प्राण्यांची हाडे आणि दात असलेली भांडी आणि रोमन बुला यांचा समावेश आहे. एका सिस्टमध्ये सारकोफॅगसचे पायदेखील असल्याचे दिसून आले. - सौ.संध्या यादवाडकर
