संग्रहालय दिन : ज्ञान आणि संस्कृतीचा उत्सव
आंतरराष्ट्रीय संग्रहालय दिनानिमित्त अनेक गोष्टी करता येतात. जसे संग्रहालयात जाणे, या दिवशी संग्रहालयांना भेट दिल्याने आपल्या जीवनात त्यांचे महत्त्व समजण्यास मदत होईल. तसेच, प्रदर्शनांद्वारे या प्रदेशाची संस्कृती, वारसा आणि इतिहास जाणून घेता येईल. त्याचप्रमाणे संग्रहालयात स्वयंसेवा केल्याने मौल्यवान अनुभव मिळेल आणि त्याच्या शैक्षणिक ध्येयाला पाठिंबा मिळेल.१९७७ पासून आंतरराष्ट्रीय संग्रहालय परिषद दरवर्षी १८ मे रोजी एक थीम निवडते, ज्यामध्ये पर्यावरणीय काळजी, जागतिकीकरण, संस्कृतीतील अंतर भरून काढणे आणि स्थानिक लोक यांचा समावेश असतो.
दरवर्षी १८ मे रोजी जगभरातील संग्रहालयांचे महत्त्व शिक्षणाचा स्त्रोत आणि लोकांना त्यांच्या भूतकाळाशी आणि इतिहासाशी जोडणारे साधन म्हणून जागरूकता निर्माण करण्यासाठी ‘आंतरराष्ट्रीय संग्रहालय दिन' साजरा केला जातो. हा दिवस संग्रहालये आणि त्यांच्या कलाकृतींबद्दल लोकांना शिक्षित करण्यासाठी साजरा केला जातो. १९७७ पासून आंतरराष्ट्रीय संग्रहालय परिषद दरवर्षी १८ मे रोजी एक थीम निवडते, ज्यामध्ये पर्यावरणीय काळजी, जागतिकीकरण, संस्कृतीतील अंतर भरून काढणे आणि स्थानिक लोक यांचा समावेश असतो. दरवर्षी अनोख्या थीमसह ‘आंतरराष्ट्रीय संग्रहालय दिन' आयोजित करून आंतरराष्ट्रीय संग्रहालय समुदायाला आदरांजली वाहत आहे, जो एक जागतिक कार्यक्रम आहे.
या वर्षीच्या आंतरराष्ट्रीय संग्रहालय दिनाची थीम ‘झपाट्याने बदलणाऱ्या समुदायांमध्ये संग्रहालयांचे भविष्य' अशी आहे. ज्यात संग्रहालये कसा बदलत्या सामाजिक, तांत्रिक आणि पर्यावरणीय वातावरणाशी जुळवून घेतात, याचा विचार केला जाईल. ही थीम संग्रहालयांच्या सांस्कृतिक ओळखीचे आवश्यक कनेक्टर, नवोन्मेषक आणि व्यवस्थापक म्हणून भूमिका अधोरेखित करते. तसेच हा दिवस संग्रहालयांच्या समाजातील महत्त्वपूर्ण भूमिकेवर प्रकाश टाकतो आणि लोकांना संग्रहालयांमध्ये काय आहे आणि त्यांचे महत्त्व काय आहे, याची जाणीव करून देतो.
संग्रहालये ही भूतकाळाची खिडकी आहेत, जी भविष्यातील पिढ्यांसाठी इतिहास, संस्कृती आणि सर्जनशीलता जपतात. दरवर्षी संग्रहालये आणि त्यांच्या कलाकृतींबद्दल लोकांना शिक्षित करण्यासाठी ‘आंतरराष्ट्रीय संग्रहालय दिन' साजरा केला जातो. या दिवशी संग्रहालय शास्त्रज्ञ सामान्य लोकांशी भेटून बौद्धिक जीवन समृद्ध करणाऱ्या आणि शिकण्यासाठी आणि कुतूहलासाठी सामुदायिक जागा वाढवणाऱ्या आधुनिक संस्था म्हणून संग्रहालयांच्या भूमिकेवर चर्चा करतात. प्रसिद्ध चित्रांपासून ते सुंदर शिल्पांपर्यंत, जगातील संग्रहालये मानवजातीच्या इतिहासाचे संकलन, जतन, प्रदर्शन आणि अंतर्दृष्टी प्रदान करत आहेत. हा दिन समाजात संग्रहालयांच्या महत्त्वाबद्दल जागतिक जागरूकता वाढविण्यात, सांस्कृतिक देवाणघेवाण, शिक्षण आणि समज आणि शांतता वाढविण्यात त्यांची भूमिका अधोरेखित करण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावतो. हा कार्यक्रम कलाकृतींच्या बेकायदेशीर तस्करीच्या परिणामाकडे देखील लक्ष वेधतो.
आंतरराष्ट्रीय संग्रहालय दिनानिमित्त अनेक गोष्टी करता येतात. जसे संग्रहालयात जाणे, या दिवशी संग्रहालयांना भेट दिल्याने आपल्या जीवनात त्यांचे महत्त्व समजण्यास मदत होईल. तसेच, प्रदर्शनांद्वारे या प्रदेशाची संस्कृती, वारसा आणि इतिहास जाणून घेता येईल. त्याचप्रमाणे संग्रहालयात स्वयंसेवा केल्याने मौल्यवान अनुभव मिळेल आणि त्याच्या शैक्षणिक ध्येयाला पाठिंबा मिळेल. आंतरराष्ट्रीय संग्रहालय दिनानिमित्त विशेष कार्यक्रम, प्रदर्शने आणि मार्गदर्शित टूर किंवा व्हर्च्युअल टूर आयोजित केले जातात. जर कुणाला लांब रांगेत उभे राहायचे नसेल, तर ते संग्रहालयाला भेट देऊ शकतात. संग्रहालयांबद्दल जाणून घेण्यासाठी आणि प्रदर्शनांचा आणि परिणामांचा आनंद घेण्यासाठी व्हर्च्युअल टूर हा एक उत्तम मार्ग आणि सर्जनशील कला आहे. या दिवशी आवडत्या शैली किंवा कला चळवळींपैकी एकामध्ये कलाकृती तयार करण्यासाठी स्वतःला आव्हान देऊन ‘आंतरराष्ट्रीय संग्रहालय दिना'निमित्त आयोजित कार्यशाळा आणि स्पर्धांमध्ये सहभागी व्हायला हवे. या दिनानिमित्त नियोजित कार्यक्रम आणि उपक्रम एक दिवस, एक आठवड्याचा शेवट किंवा संपूर्ण आठवडा टिकू शकतात. आज ‘जागतिक संग्रहालय दिनी' सर्वांना मनपूर्वक हार्दिक शुभेच्छा ! - प्रविण बागडे
